Wanna z kolumnadą. Reportaże o polskiej przestrzeni

Kooperacja i współpraca. Szczególnie przydatna, kiedy przychodzi twórcza niemoc. Na szczęście mam na podorędziu Wujka Wojtka z Na chj mi architekt, który w swojej nieskończonej dobroci i litości postanowił nakarmić fanów Bazgradła (i swoich) nową recenzją. Książka razem czytana, intensywnie obgadana, a poniżej kilka słów o owej. Wujkowi serdeczne dzięki :)

„– I pan pisze artykuł?

– No piszę. Książkę nawet.”

To cytat z najnowszej publikacji Filipa Springera, będący fragmentem zapisu rozmowy telefonicznej autora z właścicielką jednego z nielegalnie rozwieszonych banerów. Fragment przy którym zaśmiałem się pod nosem, ponieważ moim zdaniem, ambitne założenie napisania książki tym razem się nie powiodło. Czym zatem jest „Wanna z kolumnadą”? To zbiór dziewięciu, niezbyt obszernych felietonów, które łączy temat brzydoty polskiego krajobrazu. Zadałem sobie nawet trud policzenia liczby stron z tekstem – jest ich 117, na 248, nie licząc krótkiego posłowia Andrzeja Stasiuka i spisu treści. Daje to średnią 13 stron na artykuł. Reszta jest zapełniona dość przypadkowymi zdjęciami. Jestem architektem i nie potrafię nie nawiązać do słynnej myśli Miesa van der Rohe „Less is more”. Zmniejszenie ilości zdjęć, poprzez bardziej staranną ich selekcję z pewnością zwiększyłoby ich siłę oddziaływania. Tymczasem, podano nam zdjęciowy miszmasz obrazów o podobnej treści. Na niektórych z nich nie warto zatrzymać wzroku choćby na sekundę.

„Oprócz przyjemnego dla ucha plusku fontanna oferuje też prawdziwy szoł. (...) Dłonie same układają się do oklasków. Żadna z łódzkich rzek tak nie potrafi.”

Czy zatem książka ta jest słaba? Jest przede wszystkim bardzo nierówna. Większość felietonów jest dobrze napisanych, ale są też znacznie gorsze fragmenty. Bardzo doceniam zdolność Filipa Springera do docierania do właściwych osób i zadawania im odpowiednich pytań. To właśnie wywiady i relacje z rozmów są esencją „Wanny z kolumnadą”. Umiejętności dziennikarskie autora oceniam więc wysoko, tak samo jak jego wrażliwość na estetykę otoczenia i umiejętne dobranie tematów każdej z kolejnych części.

Tam jednak, gdzie zaczynają przeważać jego własne refleksje, zaczynają się przysłowiowe schody. Springer daje się ponieść emocjom i nieraz sięga po wręcz absurdalne argumenty, by dowieść swych racji.

„Psychologiczne znaczenie kolorów wyjaśnia profesor Stanisław Popek w książce Barwy i psychika. Percepcja, ekspresja, projekcja. Gdyby na jej podstawie przeprowadzić psychoanalizę polskich bloków, wyszłoby z niej, że spora część Polaków to schizofrenicy, którzy żyją w przestrzeni zaprojektowanej przez schizofreników.”

Drażniła mnie też tendencja do skakania z tematu na temat, z miasta do miasta. Ciąg szybkich skojarzeń i myśli sprawia wrażenie, jakby materiał powstał na kolanie, a przed wydaniem zabrakło czasu na przeredagowanie i uporządkowanie treści.

„Łapali żywe ryby i transportowali na brzeg. Tam je zabijali. Wielkie jesiotry konały na bruku.”

Prawdziwą jednak katastrofą jest rozdział poświęcony ważnemu tematowi odwrócenia się polskich miast od rzek i skanalizowania strumieni. Ta część zaczyna się od niemal lirycznego opisu czterech pór roku, wiele lat temu nad warszawskim brzegiem Wisły. Styl pełen egzaltacji, jak dla mnie wręcz grafomański, sprawia, że przez ten fragment trudno było przebrnąć.

„A potem nabrzmiewało lato.”

Czy wartą sięgnąć po „Wannę z kolumnadą”? Mnie książka wciągnęła, ponieważ porusza tematy, które są mi bardzo bliskie i bolą mnie równie mocno jak autora. W większości kwestii zgadzam się z nim w stu procentach. Jednocześnie są to zagadnienia zbyt rzadko poruszane w poważnej debacie społecznej czy politycznej i często niesłusznie marginalizowane. Springer ukazuje ciekawe punkty widzenia oraz socjologiczny i prawny kontekst polskiej brzydoty. Mam jednak niesmak związany z brakiem pisarskiej staranności. Słowa i zdjęcia Springera bardziej pasują do opiniotwórczego ilustrowanego miesięcznika niż na półki księgarni. Ich siła rażenia byłaby wtedy większa, pomimo bardzo zauważalnych działań promocyjnych wokół „Wanny z kolumnadą”.

„Ostateczny koniec lata zwiastowały klucze gęsi ciągnące wzdłuż rzeki na południowy zachód. (…) Gdy ktoś podszedł do nich zbyt blisko, podrywały się z przeraźliwym wrzaskiem i chmurą zasłaniały słońce.”

Kategoria: reportaż/ zbiór felietonów

Wydawnictwo Czarne 2013, s. 248.

Ocena: 4/6

Książkę przeczytaliśmy dzięki uprzejmości Wydawnictwa Czarne.