Modlitwa za Owena - John Irving

Kursor miga już od dobrych kilkudziesięciu minut. To, że książek Johna Irvinga nie da się streścić, nie jest niczym zaskakującym. To, że trudno mi po tym, co przeczytałam, w parunastu zdaniach oddać ogrom emocji, który mnie opanował, też żadną nowością nie jest. Podobało mi się. Paskudnie! Ale dotarło to do mnie dopiero po ostatnim zdaniu. Bo w trakcie czytania nieco się na historię o Owenie Meanym wkurzałam. 

"Modlitwa za Owena" to historia Owena Meany opowiedziana ustami jego najlepszego przyjaciela Johna Wheelwrighta, która snuta jest dwoma torami - jeden z nich to teraźniejszość, rok 1987. John pracuje jako nauczyciel angielskiego w prywatnej szkole dla dziewcząt w Toronto. Druga część historii opowiadana jest retrospektywnie - od lat 50., kiedy to John i Owen mają po 11 lat, i trwa aż do 8 lipca 1968 roku. Data to znamienna dla powieści - żeby jednak nie psuć zabawy i przyjemności z czytania, nie zdradzę rzecz jasna z czym się wiąże. John i Owen mieszkają w Gravesend, New Hampshire. Już pierwsze zdanie wrzuca nas w klimat emocji, który będzie towarzyszyć przez całą lekturą: "Do końca życia będę pamiętał chłopca o ochrypłym głosie - nie dlatego, że miał taki właśnie głos, ani dlatego, że był najmniejszy w klasie, ani nawet dlatego, że przyczynił się do śmierci mojej matki, ale z tego powodu, iż dzięki niemu wierzę w Boga" *. Ich dzieciństwo i nastoletniość teoretycznie nie wyróżniają się niczym specjalnym. No właśnie - teoretycznie, bo już samo nazwisko autora na okładce gwarantuje surrealizm, patologie i całą feerię dziwności wszelakich.

Sam Irving twierdzi, że "Modlitwa za Owena" to hołd oddany "Blaszanemu bębenkowi" G. Grassa. Głównych bohaterów obu powieści wiele łączy - Owen i Oskar Matzerath są niskiego wzrostu i mają "uszkodzone" głosy. Każdy z nich mógłby pochwalić się nadnaturalnymi umiejętnościami - Oskar postanowił nie rosnąć od trzeciego roku życia, Owen natomiast przewidywał przyszłość, w tym swoją śmierć. Podobieństw jest więcej - wojna jako tło wydarzeń czy niezwykła inteligencja bohaterów. "Blaszany bębenek" czytałam lata temu, świeżo po maturze i pamiętam, jak wielkie wrażenie zrobił na mnie. Z "Modlitwą ..." będzie podobnie - czytając nieraz musiałam przerwać, bo natłok polityczno-religijnych wynurzeń autora mnie po prostu irytował. Jednak, wiem to doskonale, wiele fragmentów, postaci (w tym Owena) będę długo pamiętać. 

Każda książka Irvinga jest inna, zawiera jednak stałe elementy - tu znowu mamy Nową Anglię i Kanadę. Znowu mamy relację ojcowsko-synowską oraz mimowolne morderstwo. Seks u Irvinga ma w sobie coś przykrego i smutnego. W przypadku "Modlitwy ..." nie mamy zbyt wiele do czynienia z tym tematem - poza narzekaniem narratora, Johna, na bycie prawiczkiem w wieku niemal pięćdziesięciu lat. Tak naprawdę jednak jest to, według mnie, książka o wierze - zarówno w mistycznym i religijnym znaczeniu, jak również tej w przeznaczenie. Owen uważał, że to Bóg kierował jego życiem. Czynności, które wykonywał, słowa, które wypowiadał - wszystko miał swój sens. Gdyby się uprzeć, można by odnaleźć w fabule wiele odniesień do poczuwania się mesjaszem. To wszystko jednak nabiera ogromnego sensu i składa się w jedną całość po przeczytaniu powieści. 

Co mi przeszkadzało? Mocne upolitycznienie - zarówno w kwestii wątku wojny w Wietnamie, jak polityki Reagana. Nie potrafiłam również odnaleźć się w niuansach odłamów kościoła protestanckiego na kontynencie amerykańskim. Morały prawione o religii, wierze, wkładane w usta głównego bohatera raczej średnio do mnie przemawiały. Irving zadaje jednak czytelnikowi bardzo ważne pytania - czy jest i jaka jest różnica pomiędzy religią a wiarą? Czy naszym życiem zawsze rządzi przypadek, czy może istnieje coś takiego jak przeznaczenie? Tym, co mocno chwyta moje ironiczne serce, jest oczywiście poczucie humoru Johna Irvinga, które moje skromnym zdaniem, jest niebywale wręcz znakomite.

Polecam książkę gorąco. Zarówno tym, którzy nie mieli do czynienia wcześniej z tym pisarzem, a szczególnie tym, którzy do tej pory czytywali tylko powieści o Ameryce pokazywanej z nieco hollywodzkim zacięciem. U Irvinga jest inaczej, jest może nieco prowincjonalniej, ale ... groteskowość takiej Ameryki mocno do mnie przemawia. 

* J. Irving, "Modlitwa za Owena", Warszawa 2003, s. 9.

Kategoria: współczesna literatura piękna

Wydawnictwo Prószyński i S-ka 2003, s. 632.

Biblionetka: 4,91/6

Lubimy czytać: 7,41/10

Moja ocena: 5/6